Przez dziesięciolecia wierzyliśmy w prostą matematykę: mniej jedzenia plus więcej ruchu równa się szczupła sylwetka. Lekarze, rodzice, przyjaciele powtarzali to jak mantrę. Tymczasem naukowcy odkryli coś, co zmienia całą tę opowieść. Okazuje się, że większość tego jak działa utrata wagi opiera się na mitach. Badania z ostatnich lat pokazują fascynującą prawdę: nasze ciała rządzą się prawami, których nie kontrolujemy. Ta historia zmieni sposób, w jaki patrzysz na swoje ciało i ciała innych ludzi.

6 minut czasu czytania

Naukowcy odkryli, że waga ciała zależy w 30-70% od genów, a nie od wyborów życiowych, co obala mit o osobistej odpowiedzialności za sylwetkę.
Badania wykazały, że stygmatyzacja ludzi z nadwagą powoduje więcej problemów zdrowotnych niż sama masa ciała, wywołując stres, zaburzenia odżywiania i unikanie wizyt u lekarza.
Historia wskaźnika BMI ujawnia szokującą prawdę: stworzył go statystyk do mierzenia białych Europejczyków, a firmy ubezpieczeniowe przekształciły go w narzędzie dyskryminacji.

Spis treści

Geny silniejsze od słodyczy
BMI – fake news 20 wieku
95% odchudzających się przybiera na wadze
Restrykcje jedzeniowe niszczą zdrowie
Ćwiczenia nie gwarantują utraty wagi
Stygmatyzacja

Opowiadanie

Geny silniejsze od słodyczy

Naukowcy przez lata badali bliźnięta, rodziny i całe populacje, próbując rozwikłać zagadkę wagi ciała. Odkryli coś zdumiewającego: geny odpowiadają za 30 do 70 procent różnic w masie ciała między ludźmi. To oznacza, że twoja sylwetka jest w większości zaprogramowana. Badacze zidentyfikowali także inne czynniki, które wpływają na wagę: wiek zmienia metabolizm, niektóre leki powodują przytycie, chroniczny stres zaburza hormony. Poziom dochodów decyduje o dostępie do żywności, a środowisko zamieszkania wpływa na możliwości aktywności fizycznej.

Co fascynujące, nawet jakość snu odgrywa kluczową rolę w regulacji wagi. Badania pokazują również, że diety restrykcyjne często prowadzą do przyrostu masy w dłuższej perspektywie, zamiast jej utraty. Pisarka Aubrey Gordon opisała, jak w wieku jedenastu lat trafiła do klubu odchudzania. Tam nauczyła się, że jej wartość jako człowieka zależy wyłącznie od liczby na wadze. Każde niepowodzenie w życiu dorosłym będzie winą jej ciała, a każdy sukces zależeć będzie od bycia szczupłą. To doświadczenie pokazuje, jak głęboko wpaja się nam fałszywe przekonanie o kontroli nad własnym ciałem.

BMI – fake news 20 wieku

Historia wskaźnika masy ciała brzmi jak absurdalny żart, ale jest prawdziwa. W dziewiętnastym wieku belgijski matematyk Adolphe Quetelet chciał znaleźć statystycznego przeciętnego człowieka. Zmierzył grupę białych mężczyzn z Europy i stworzył formułę, która miała opisać przeciętność. Quetelet nie był lekarzem, nie badał zdrowia, nie interesowały go kobiety ani osoby spoza Europy. Jego wzór miał służyć statystyce społecznej, nie medycynie. Potem przyszły lata dwudzieste dwudziestego wieku i firmy ubezpieczeniowe odkryły ten wskaźnik.

Potrzebowały prostego narzędzia do wyceny polis, więc przekształciły matematyczną ciekawostkę w medyczny standard. Tak narodził się mit, że BMI mierzy zdrowie. Wskaźnik nie uwzględnia masy mięśniowej, gęstości kości, składu ciała ani różnic rasowych. Lekarz kardiolog przebadał pacjentkę o wysokim BMI i stwierdził, że jej serce jest w doskonałej kondycji. Powiedział wprost: nie wiem, dlaczego masz taką wagę, ale twoje wyniki są znakomite. Ta historia pokazuje, jak niewiele BMI mówi o rzeczywistym stanie zdrowia.

95% odchudzających się przybiera na wadze

Naukowcy prześledzili losy tysięcy osób próbujących schudnąć i odkryli niepokojący wzorzec. Od 95 do 98 procent uczestników diet odzyskuje utracone kilogramy, często przybierając jeszcze więcej. Badania wykazały, że restrykcja kaloryczna uruchamia biologiczne mechanizmy obronne organizmu. Ciało zwalnia metabolizm, by oszczędzać energię, i produkuje więcej hormonów głodu. Nawet bakterie w jelitach zmieniają swój skład, by wysyłać silniejsze sygnały głodu do mózgu. To nie jest kwestia słabej woli, to biologia walcząca o przetrwanie.

Co gorsza, badacze odkryli, że jeden na czterech odchudzających sie rozwija kliniczne zaburzenia odżywiania. Wielu nigdy nie otrzymuje diagnozy, więc rzeczywista liczba jest prawdopodobnie wyższa. Aktor Matt McGorry przez lata kontrolował każdy kęs, by utrzymać niski poziom tkanki tłuszczowej. Mówił o tym jako o „umiarkowaniu” i „zdrowiu”, nie zdając sobie sprawy, jak bardzo szkodzi swojemu ciału. Dopiero gdy odkrył intuicyjne odżywianie, zrozumiał prawdę: walka z własnym ciałem to nie zdrowie, to choroba.

Restrykcje jedzeniowe niszczą zdrowie

Badania medyczne ujawniły mroczną stronę obsesji na punkcie odchudzania. Naukowcy odkryli, że skupienie się na wadze prowadzi do pogorszenia stanu zdrowia, włącznie z uszkodzeniem układu sercowo-naczyniowego. Aubrey Gordon przeżyła to na własnej skórze: badania krwi wykazały anemię, niedobory żelaza i witamin. Wykształcona kobieta z klasy średniej cierpiała na niedożywienie, bo diety skupiały się na spalaniu tłuszczu a nie na odżywianiu. Lekarze zawsze przypisywali jej dolegliwości nadwadze, ignorując rzeczywiste przyczyny.

Kiedy w końcu traciła kilogramy, jej zdrowie się pogarszało zamiast poprawiać. Badacze z uniwersytetów medycznych dokumentują przypadki podobne do Ellen Maud Bennett. Ta kobieta przez lata zgłaszała się do lekarzy z dolegliwościami, ale każdorazowo słyszała jedno: schudnij. Nie prowadzono żadnych badań, nie szukano przyczyn, tylko odsyłano ją do domu z zaleceniem utraty wagi. Gdy w końcu ktoś wykonał właściwe testy, odkryto nieoperacyjnego raka. Ellen miała przed sobą tylko kilka dni życia. Umarła nie z powodu wagi, ale dlatego że stygmatyzacja nie pozwoliła lekarzom dostrzec prawdziwej choroby.

Ćwiczenia nie gwarantują utraty wagi

Badania nad aktywnością fizyczną ujawniły zaskakujący fakt: ćwiczenia nie gwarantują utraty wagi. Genetyka, metabolizm i równowaga hormonalna odgrywają o wiele większą rolę niż chcielibyśmy przyznać. Bobbie Solomon całe życie uprawiała sport i nigdy nie schudła, mimo intensywnych treningów. Jej historia obala mit, że wystarczy więcej się ruszać. Naukowcy odkryli również zjawisko zaburzonych relacji z ćwiczeniami, podobnych do zaburzeń odżywiania. Ludzie czują się winni, gdy opuszczą trening. Wówczas ograniczają jedzenie po przerwie w aktywnościach.

To nie jest zdrowe podejście do ruchu. Badania modelu cyklicznej stygmatyzacji wagowej pokazują, że uprzedzenia wobec wagi działają jak chroniczny stres. Podwyższają poziom kortyzolu, który prowokuje jedzenie dla komfortu, co znosi efekty ćwiczeń. Co więcej, wiele osób rezygnuje z siłowni, bo spotyka się tam z niechcianymi radami i protekcjonalnym traktowaniem. Obiecywano im, że ruch automatycznie przyniesie utratę wagi, więc gdy to się nie dzieje, czują się oszukani. Przestają ćwiczyć, tracąc wszystkie inne korzyści zdrowotne, które aktywność fizyczna rzeczywiście zapewnia.

Cena stygmatyzacji

Naukowcy z czołowych uniwersytetów przeprowadzili przełomowe badania nad wpływem uprzedzeń wagowych na zdrowie. Odkryli, że stygmatyzacja podnosi poziom biomarkerów związanych z reakcją stresu, stanem zapalnym i cukrzycą typu drugiego. Badania opublikowane w prestiżowych czasopismach medycznych pokazują, że dyskryminacja ze względu na wagę zwiększa ryzyko depresji, lęków, uzależnień i myśli samobójczych.

Co szokujące, w ciągu dekady liczba przypadków uprzedzeń wagowych w Stanach Zjednoczonych wzrosła o 66 procent. Dyskryminacja pojawia się w miejscach pracy, szkolnictwie i służbie zdrowia. Lekarz ortopeda nazwał nowe krzesła w poczekalni „dla grubych”, dodając, że gdyby kontrolowali jedzenie, nie musieliby przychodzić na operacje za dwadzieścia tysięcy dolarów. Pacjenci o większych ciałach unikają wizyt lekarskich, bo wiedzą, że każda dolegliwość zostanie zrzucona na wagę.

Dziękujemy, że razem mogliśmy spędzić ten czas. Bądź na bieżąco i zapisz się na darmową dawkę wiedzy o supefoods, odżywianiu i nie tylko!